Alles over warmtepompen, de beste manier om tijdens de energietransitie van het gas af te gaan.

Warmtepompen bieden een energiezuinig alternatief voor cv-ketels, niet alleen in Nederland en België maar bijna overal in middel- en koude klimaten. Net als uw koelkast gebruiken warmtepompen elektriciteit om warmte van een koele plaats naar een warme plaats over te brengen, waardoor de koele ruimte koeler en de warme ruimte warmer wordt. Tijdens het stookseizoen verplaatsen warmtepompen warmte van de koele buitenlucht, bodem, rivier of andere koude ruimte naar uw warme huis. Tijdens het koelseizoen verplaatsen warmtepompen warmte van uw huis naar de bodem, buiten of andere warme ruimte. Omdat ze warmte overdragen in plaats van warmte te genereren, kunnen warmtepompen efficiënt zorgen voor comfortabele temperaturen in uw huis.

In de energietransitie, die nu en de komende jaren plaats vindt, zal Nederland  grotendeels van het aardgas af gaan. De warmtepomp is een individueel, aardgasloos alternatief voor conventionele verwarmings- en warmwatertoestellen op aardgas. Niet voor niets is de warmtepomp het meest gekozen en beste alternatief voor cv-ketels. Het is immers een energiezuinig en efficiënt toestel.  Verwarmen met warmtepompen vergt minder fossiele brandstof dan op aardgas; Winst voor het milieu en hierdoor goed voor de toekomst van de aarde (lees: onze kinderen en kleinkinderen).  Een warmtepomp haalt een groot deel van de energie, die nodig is om woning en tapwater te verwarmen, ‘gratis’  uit de omgeving.  Je betaalt direct minder energiekosten, dus waarom zou je het niet doen?

In combinatie met een (bestaande) ketel kan een warmtepomp (hybride) in bestaande woningen over het algemeen meteen 50- tot 70% gas besparen zonder dat andere maatregelen meteen noodzakelijk zijn. Hoeveel gas bespaard wordt en welke aanvullende maatregelen nodig zijn om bestaande woningen aardgasloos te maken, is afhankelijk van veel factoren natuurlijk.

Gasverbruik wordt elektriciteitsverbruik met een warmtepomp:

Met een warmtepomp bespaart u gas, maar het stroomverbruik wordt natuurlijk wat hoger dan eerst. De energiekosten voor het verwarmen van woning en sanitair warm water zijn met een warmtepomp lager dan met een gasketel, mits de installatie juist en vakkundig is gebeurd.  Mogelijk kunt u daarnaast met eigen PV panelen ook nog een deel van de benodigde elektriciteit zelf opwekken. Dat maakt het nog interessanter. 

Een voorbeeld met bovenstaande tabel, en de 'energie plafondprijs 2023' 

Tot een verbruik van 1200 m³ is de plafond prijs € 1,45 per m³ gas , tot een verbruik van 2900 kWh is de plafondprijs per kWh: €0,40 . Stel dat uw gasverbruik nu 1400 m³ gas is en u bent met 2 personen. 
Een kengetal zegt dat gemiddeld per persoon per jaar 100m³ gas nodig is voor tapwater. 
Dat wetende wordt het dus 1200 m³ voor verwarming van de woning en 200 m³ gas voor tapwaterverwarming.

Stel dat u een lucht/water warmtepomp neemt ALL Electric (de ketel kan de deur uit)
SCOP (is rendement van het toestel) 2,5 voor tapwater geeft: 200 m³ gas wordt (x 3,52 kWh uit tabel =) 704 kWh
SCOP (van het door u gekozen toestel) 4 voor verwarming geeft: 1200 m³ gas wordt (x 2,2 kWh uit tabel =) 2640 kWh

Of wel uw verbruik van 1400 m³ gas met de cv-ketel wordt nu : (704 + 2640 =) 3344 kWh elektriciteitsverbruik.

Eerst 1400 m³ gas  x € 1,45 (m³ prijs) =  € 2030 per jaar met de gasketel
Wordt met de genoemde warmtepomp: 3344 kWh x € 0,40 (kWh prijs) = € 1338,- per jaar. 
Besparing per jaar wordt dan (2030-1338=) € 642,- !    (volg het voorbeeld met uw eigen gasverbruik)

En met PV panelen kun je stroom opwekken die je dan mogelijk ook nog niet hoeft te kopen.

Kies je een HYBRIDE opstelling, dan is het doel om slechts een deel van het gasverbruik om te zetten naar stroomverbruik.
Afhankelijk van het benodigd vermogen en gekozen toestel kun je dan bijvoorbeeld 60% van je gasverbruik omzetten naar elektra. 

Warmtepomp kopen; nog niet zo eenvoudig om een keuze te maken.

Een eenduidig antwoord,  welke warmtepomp het beste is, is er helaas niet. Bij elke woning en gebruiker kan het advies net iets anders zijn. Dat is enerzijds lastig, anderzijds maakt een brede keuze aan oplossingen wel dat er altijd iets te kiezen valt om gas te besparen, of om uiteindelijk met een warmtepomp van het gas af te komen. Op warmtepomp-tips.nl proberen we zo eenvoudig mogelijk, waar het kan in Jip-en-janneketaal, de verschillende mogelijkheden in beeld te brengen, vaak samen met rekenvoorbeelden m.b.t. de besparing die het oplevert.  Deze informatie proberen we zoveel mogelijk actueel te houden, want de techniek, maar ook regelgeving, staat niet stil. En soms is er, zoals ze dat zo mooi noemen, voortschrijdend inzicht, kom dus nog eens terug als je wil.

Warmtepomp in een bestaande woning.

Een bestaande woning moet, voor een efficiënte werking van een warmtepomp, wel aan een aantal eisen voldoen. Zo moet de woning redelijk tot goed geïsoleerd zijn en liefst met lage temperatuur verwarmd kunnen worden. Immers dan bespaar je het meest en dat moet toch eigenlijk je doel zijn.  Inmiddels zijn er natuurlijk ook Hoog Temperatuur Warmtepompen, die kunnen altijd je ketel vervangen. Maar bedenk wel: hoe lager de aanvoertemperatuur van de warmtepomp kan blijven om je huis te verwarmen, hoe hoger het rendement en dus hoe lager je energiekosten.

Warmtepomp activiteiten kalender / agenda.

• 12 t/m 14 september 2023: Installatie Vakbeurs in Hardenberg.
• 10 t/m 12 oktober 2023: Vakbeurs energie in de Brabanthallen, Den Bosch. 

Wat is een warmtepomp eigenlijk?

Net zoals water vanzelf van hoog naar laag stroomt, zo stroomt warmte spontaan van hoge naar lage temperatuur. Om het omgekeerde te bereiken heb je een pomp nodig. Voor water is dat een waterpomp, voor warmte een warmtepomp.
Met een warmtepomp kun je aan de ene kant warmte (energie) van een lage temperatuur uit de omgeving opnemen om deze vervolgens, wonderbaarlijk, met een hogere temeratuur aan de andere kant van het toestel af te geven, waarmee je dan de woning of tapwater kan verwarmen. Daarnaast kunnen de meeste warmtepompen tegenwoordig de woning ook koelen. Dat koelen gebeurt meestal door koud water van rond de 18° C door de vloer te pompen, het wordt in de woning niet zo koud als met een airco maar toch ervaart u een aangenaam binnenklimaat in de zomer. 

De hoeveelheid energie de de warmtepomp verbruikt is laag. Zo kun je met 1 kWh energie verbruik uit het stopcontact (uit het net / wandcontactdoos)  soms wel 5 kWh hebben afgeven aan de woning. Dit beperkt natuurlijk ook meteen de CO2 uitstoot enorm.

Warmtepompen werken, eenvoudig gezegd, net als een koelkast. 

Een warmtepomp werkt volgens hetzelfde principe als een koelkast: hij verplaatst warmte van een koele plaats naar een warmere plaats. Een warmtepomp onttrekt warmte (energie) aan een duurzame bron, zoals bodem, buitenlucht of oppervlakte water en verplaatst die naar het verwarmingssysteem binnen. Onder de juiste omstandigheden is het fysische proces dat hiervoor wordt gebruikt veel  efficiënter dan verwarmen met aardgas of een elektrisch weerstand-element. Het mooie aan het systeem is dat energie onttrokken aan een bron met lage temperatuur omgezet kan worden naar een hogere temperatuur aan de afgiftezijde. 

Een warmtepomp is wel het  efficiëntst als hij warmte kan leveren met een klein temperatuurverschil tussen bron- en afgiftesysteem. Hoe dichter die bij elkaar zijn hoe hoger het rendement (COP / SCOP / SPF). Het piekvermogen is relatief laag, dus temperatuurveranderingen in de woning gaan geleidelijk, het is enigszins een traag systeem.  

Animatie van een warmtepomp:

De warmtepomp is zeker GEEN nieuwe uitvinding; In Amerika werden eind jaren 40 al proeven gedaan om woningen met een warmtepomp te verwarmen en koelen (bron: International Ground Source Heat Pump Association) en in Scandinavië gebruiken veel gezinnen al ruim 40 jaar naar volle tevredenheid een warmtepomp.  Door die jarenlange Scandinavische ervaring is er inmiddels ruime keuze uit een zeer gevarieerd assortiment warmtepompen. Natuurlijk kan de rest van Europa niet achterblijven, vrijwel maandelijks zien we dan ook een merk op de markt erbij komen. Vaak zijn dit cv-ketel fabrikanten die de markt zien veranderen en zich slim aanpassen aan de vraag. 

Een warmtepomp rendeert het best in een goed geïsoleerde woning!

• Zorg, als het even kan, dat je woning goed is geïsoleerd, of na-geïsoleerd. (Rc >3,5)
• Kies het best een afgiftesysteem dat geschikt is voor laagtemperatuur verwarming

Wat is het energieverbruik van een warmtepomp?

Click!

Geringe warmtevraag? (< 3 kW) Wellicht is een ventilatielucht-warmtepomp dan de oplossing voor u.

Click!

Is uw woning geschikt voor een warmtepomp?

Click!

Welk type warmtepomp kies ik ? Keuzehulp

Click!

11 nuttige warmtepomp tips waar je wat mee kan

1. Isoleer je woning
2. Kies voor een laagtemperatuur afgifte systeem
3. Goede voorbereiding is het halve werk
4. Vergelijk meerdere voorstellen en mogelijkheden
5. Kies een kundig en ervaren installatiebedrijf
6. Hou rekening met voldoende technische opstellingsruimte 
7. Plaats een cv-zijdig buffervat in een warmtepomp-installatie
8. Maak het niet te moeilijk, hou het eenvoudig en begrijpelijk (KISS)
9. Zorg dat naast plaatsing, de installatie ook wordt ingeregeld en uitgelegd.
10. Sluit een onderhoudscontract af met de installateur
11. Meten is weten, meet het energieverbruik

Tip 1:  Isoleer je woning.

Isoleer eerst je woning optimaal en kierdicht (maar denk wel aan voldoende ventilatie). Immers alle energie die je niet hoeft aan te maken voor verwarming, omdat je woning met goede isolatie minder warmteverlies heeft, is je eerste winst. En in een goed geïsoleerde woning kan ook een warmtepomp met een kleiner vermogen (goedkoper in aanschaf).

Tip 2: Kies voor een laagtemperatuur afgifte systeem

Kies bij voorkeur, indien mogelijk, voor vloer- of wandverwarming. Vaak kun je dan met een aanvoertemperatuur van 35 °C, bij een buitentemperatuur van -10 °C je woning nog goed op temperatuur houden. Als dit niet mogelijk is, vanwege de constructie of kosten, zorg dan dat je radiatoren of convectors met een aanvoer temperatuur van 50 °C voldoende warmte kunnen geven (Grotere radiatoren, met meer VO (verwarmd oppervlak) maken dit mogelijk. Immers het rendement (COP/SCOP/SPF) van een warmtepomp wordt beter naar gelang de aanvoertemperatuur lager kan zijn. Inmiddels zijn er ook HT-warmtepompen die een aanvoertemperatuur van 70 °C kunnen bereiken maar het is nog niet echt logisch om deze (om die reden) te kiezen, uw rendement is dan niet optimaal.

Tip 3: Goede (warmtepomp) voorbereiding is het halve werk. 

Voor deze tip verwijzen wij u naar onze vragenlijst; Een handig hulpmiddel om door te lopen.

Tip 4: Vergelijk meerdere voorstellen en mogelijkheden.

Ga in principe nooit uit van één advies (offerte) maar vraag het, als vergelijk en voor je gevoel, ook eens elders.

Laat je installateur mondeling de offerte toelichten (vaak merk je dan al het verschil in vakmanschap).

Vraag je installateur om een referentieadres: vraag of je kan gaan kijken bij iemand die het toestel al heeft.

Vraag de installateur hoe hij tot zijn keuze is gekomen. 

Tip 5: Kies een kundig en ervaren installatiebedrijf

"Een warmtepomp koop je niet via internet bij Ali"  Laat de Installatie van een warmtepomp over aan de vakman. Zeker hier geldt ‘goedkoop is uiteindelijk duurkoop’. Als je zelf al een ‘merk keuze’ hebt gemaakt, door bijvoorbeeld het lezen van referenties, controleer dan bij voorkeur ook de betrouwbaarheid van deze referenties. Kies vervolgens een installateur welke dit (gerenommeerd) merk als hoofdmerk installeert. De meeste installateurs beperken zich in de praktijk tot 1- of 2 warmtepompmerken zodat ze ook de mogelijkheid hebben om reserveonderdelen op voorraad te nemen. Daarnaast is het voor de installateur met minder merken onder zijn of haar hoede makkelijker om specialist te worden en dus sneller tot een goede storingsanalyse te komen, mocht dat in de toekomst nodig zijn.

Tip 6: Hou rekening met voldoende opstellingsruimte

Een warmtepompinstallatie vergt bijna altijd (veel) meer ruimte dan een cv-ketelinstallatie.  Cv-ketels zijn de afgelopen decennia alleen maar kleiner geworden. Een combiwarmtepomp, met een ingebouwde tapwaterboiler van 200 liter, is vaak 60 x 60 cm op de vloer en zo'n 1,8 meter hoog. Als je heel veel tapwatercomfort wil, is er al snel spraken van een losse boiler naast de warmtepomp. Denk dan ook nog aan een buffervat voor de cv en ruimte voor de  vloerverwarming-verdeler(s). Bij een lucht-water warmtepomp staat de warmtepomp buiten, binnen komt dan alleen de tapwaterboiler en buffer, maar ook dit vergt nog steeds ruimte. Denk ook na of de constructie van het gebouw het gewicht van de warmtepomp, buffer of boiler kan dragen. 

Tip 7: Plaats een cv-zijdig buffervat in een warmtepomp-installatie

De belangrijkste factor met betrekking tot de levensduur van de compressor, het duurste onderdeel in de warmtepomp, is het aantal start-stops. Hoe minder schakelmomenten hoe langer het toestel mee zal gaan. Het aantal draaiuren van een compressor is van minder belang voor deze. Hoe meer systeeminhoud hoe minder start- en stops de warmtepomp zal maken. Een buffervat in de installatie is altijd beter en vaak zelfs verplicht.   We vinden dit zo belangrijk dat we daar een hele pagina over gemaakt hebben: https://warmtepomp-tips.nl/warmtepomp/buffervat/

Tip 8: Maak het niet te moeilijk, hou het eenvoudig en begrijpelijk (KISS).

Een goede installateur houdt het installatieconcept bij voorkeur eenvoudig en overzichtelijk. Een te complexe installatie in een woning moet je niet willen (KISS: Keep It Simple and Smart). Je kunt een heleboel componenten op doordachte manieren aan elkaar knopen; zon-thermisch, houtketel, PV, verschillende buffers, thermostaten, menggroepen, etc. Maar als een volgende monteur bij de installatie komt en niet weet wat er bedoeld is, heb je een probleem! Zorg in ieder geval altijd voor een schema.

Een goede installateur houdt ook tijdig rekening met belangrijke randvoorwaarden zoals eventuele vergunningsaspecten, bijzondere bouwvoorzieningen e.a.  daarnaast zorgt hij dat bron, opwekking en afgifte op elkaar zijn afgestemd. In vaktermen ook wel BOA genoemd.

Tip 9: Zorg dat naast plaatsing, de installatie ook wordt ingeregeld en uitgelegd.

Een goede installatie en de juiste inpassing in het woningontwerp is bij warmtepompen essentieel. Een warmtepomp wordt gedimensioneerd, de bepaling hoe groot deze moet zijn in kW, op basis van de berekende warmte- of koudebehoefte van een gebouw. Over-dimensionering (te groot gekozen)  komt zo, als het goed is, niet voor. (Bij cv-installaties was dit wel het geval: Een 32 kW cv-ketel wordt dus geen 32 kW warmtepomp.) Bij warmtepompen is de installatie precies op maat ontworpen voor de woning / het gebouw. Ontwerpen en installeren vergt kennis van zaken. Het inregelen van een warmtepomp installatie is essentieel. Alleen dan geniet u storingsvrij van het hoogste comfort en een zo laag mogelijke energierekening.  Dit is een van de redenen dat sommige warmtepompfabrikanten de inbedrijfstelling van hun product zelf willen doen. Bij het goed inregelen van de warmtepomp en de woning krijgt elk vertrek precies de juiste hoeveelheid debiet (energie) die nodig is om het daar, precies op maat,  warm en/of koud te maken. Het inregelen van de warmtepompinstallatie is vakwerk. Een goede installateur geeft tijdens de oplevering van de installatie ook altijd uitleg over de bediening (software) van het toestel. 

Tip 10: Sluit een onderhoudscontract af met de installateur

Een warmtepomp behoeft niet zoveel onderhoud, eigenlijk is ‘inspectie een beter woord voor deze. Sommige fabrikanten en/of installateurs geven verlengde garantie op het moment dat je een onderhoudscontact afsluit bij aankoop van het toestel. Een warmtepomp is kostbaar in aanschaf, het is dus zeker verstandig een dergelijk contract (mits niet overdreven duur) te overwegen. U koopt als het ware zekerheid in voor de toekomst. Omdat het beter is dat u zelf de warmtepomp niet open schroeft, zal de onderhoudsmonteur dit jaarlijks of twee-jaarlijks voor u doen. Zodra hij iets bemerkt, bijvoorbeeld lekkage, zal hij dit meteen herstellen. Met name een lekkage kan op den duur veel schade (kortsluiting bijvoorbeeld) betekenen. Ook zal de monteur tijdens het onderhoud de draaiuren en start-stops noteren. Door dit voortdurend te monitoren worden afwijkingen meteen gesignaleerd en kan er op tijd worden ingegrepen.

Tip 11: Meten is weten, meet het energieverbruik

Als je een bestaande woning hebt moet de elektricien kijken of de groepenkast geschikt is voor het bijplaatsen van een warmtepomp. Het is handig dat u een 3 fase installatie heeft (400 Volt) voor de warmtepomp, dan kan namelijk de zekeringswaarde van de hoofdzekering (Ampère) lager blijven. Een warmtepomp komt op een aparte groep en aardlekschakelaar. Veel mensen zijn gewend aan het aardgasverbruik in m³ per jaar voor verwarming van de woning en tapwater.  Stroomverbruik voor wasautomaat, koelkast, media-apparatuur en andere kwam op een andere meter in kWh. Een warmtepomp verbruikt alleen maar elektriciteit en gaat dus mee op de teller van de kWh-meter in de meterkast.  Door een losse tussen kWh meter te plaatsen in de voeding van de warmtepomp heb je voor je zelf straks het verschil tussen het verbruik van verwarmen en anderzijds het andere stroomverbruik in de woning. Dat schept meteen duidelijkheid voor jezelf en de installateur.  Het voorkomt ook onnodige discussie achteraf als het totaal verbruik tegenvalt.  De warmtepomp krijgt immers vaak onterecht de schuld van een hoog stroomverbruik, is onze ervaring. Meten is weten. Noot: Sommige warmtepompen hebben een ingebouwde kWh meter voor verbruik, ook zijn er warmtepompen waarbij u een losse kWh meter, kunt aansluiten op de warmtepomp. Dit gebeurt meestal via de puls-uitgang van de kWh-meter.  Daarnaast zijn en komen er ook toestellen op de markt welke de afgegeven energie meten middels een flow(debiet)meter en twee temperatuursensoren. Uit de ingebouwde reken formule Q=m x c x DeltaT en tijdmeting volgt dan kWh afgegeven energie.  Door jaarlijks het verbruik in kWh en de afgegeven energie in kWh te noteren weet u meteen ook het werkelijke jaar rendement van uw toestel. Afgegeven energie  gedeeld door de toegevoerde energie is immers het rendement (SCOP/SPF) van de warmtepomp.

Rendement van een warmtepomp

Het rendement van een warmtepomp is afhankelijk van de temperatuur van de bron (buitenlucht, ventilatielucht, grondwater, bodem, oppervlakte water) en de temperatuur van het afgiftesysteem.  Het energiegebruik en de besparingen zijn afhankelijk van het rendement en daarnaast van o.a.

• Soort warmtepomp (volledig elektrisch of een hybride-vorm )
• Grootte van de woning: hoe meer (buiten) oppervlak, hoe meer afkoeling/warmteverlies, dus hoe meer vermogen nodig is.
• Type woning: hoe meer ingesloten, hoe minder afkoeling aan de buitenlucht en hoe minder vermogen nodig is.
• Isolatiegraad en efficiëntie van de ventilatie in de woning: betere isolatie vermindert de  warmtevraag en verhoogt indirect het rendement van de warmtepomp. Ventileren moet, maar doe dit efficient, ventileer niet te veel en gebruik deze eventueel nuttig.
• Aandeel warmtelevering voor warmwater en voor verwarming. Verwarming van de woning met laag temperatuur heeft een beter rendement dan het verwarmen van tapwater (SWW) met hoge temperatuur. De verhouding hier tussen bepaald het eindrendement (SCOP) van het toestel. 
• Benodigd aandeel bijverwarming, om bij een piek in de warmtevraag voldoende comfort te hebben, bijvoorbeeld als de boiler leeg is geraakt door lang douchen, het huis uit nachtverlaging komt, hartje winter er onvoldoende energie is omdat de warmtepomp bewust of onbewust iets te klein is gekozen.
• Andere installaties in de woning (douche-WTW, zonneboiler, close-in boiler)
• Optimalisering voor verwarming, warm water en/of koeling.
• Stookgedrag (wel/geen nachtverlaging, wel/niet accepteren van tragere opwarming bij  koude, hoogte thermostaatinstelling, ramen en deuren lang open, douchetijd, etc.

De werking, het principe van de warmtepomp, is steeds gelijk.

• Als er warmtevraag is aan de afgiftezijde (A) wordt na enige tijd (regeling) de compressor gestart (1). 
• De compressor perst het koudemiddel-gas samen, hierdoor loopt de druk op en neemt de temperatuur van het koude middel toe. (2)  
• Het dan warme koudemiddel komt in de condensor (platenwisselaar) (3). Aan de ene kant van elke plaat zit dit koudemiddel en aan de andere kant van elke plaat stroomt het water van het afgiftesysteem, bijvoorbeeld de vloerverwarming. 
• Warmte wil altijd naar koude toe, en hoe groter het temperatuursverschil hoe makkelijker dit gaat. Het koudemiddel geeft in de condensor (3) haar warmte af aan de koudere vloerverwarming. Hierdoor koelt het koudemiddel zelf af en komt onder haar 'kookpunt'  waardoor het koudemiddel condenseert (en extra warmte kan afstaan).  
• Als vloeistof verlaat het koudemiddel nu de condensor.
• Via het droogfilter (om vuil en eventueel een druppel water, welke er niet inhoren, eruit te filteren) komt de vloeistof aan bij het expansieventiel (4).
• Het expansieventiel zorgt voor drukverlaging, de druk wordt zo laag dat hierdoor de temperatuur van het koudemiddel flink mee zakt. 
• De temperatuur van het koudemiddel wordt zo laag dat het kouder is dan de bron die aan de andere kant door de verdamper (platenwisselaar) (5) stroomt.  De warmte van de warmere bron wil naar de koude van het koudemiddel. 
• Tijdens dit proces begint de vloeistof (koudemiddel) langzaam te koken en gaat via damp langzaam weer naar gas. Tijdens het koken neemt het koude middel flink energie op uit de bron. 
• Na de wisselaar (5) zit vaak de lagedruk- gas-leiding een stukje vast aan de hogedruk- vloeistof-leiding. De warmere hogedrukleiding geeft daar nog wat warmte over aan de koudere lagedrukleiding. 
• Uiteindelijk komt het gas weer aan bij de compressor (6) die opnieuw de druk (en zo ook de temperatuur) weer optilt naar een hoger niveau.  Het kringetje is rond en kan zich blijven herhalen.

Voor- en nadelen van een warmtepomp

VOORDELEN

• Hoog comfortniveau van het LTV-afgiftesysteem.
• Lagere energierekening (factuur) voor verwarming en warmtapwaterproductie.
• Energiebesparing / winst voor het milieu.
• Onderhoudsvriendelijk (vooral bij bodemwarmte als bron).
• Voldoen aan energieprestatieregelgeving.
• Mogelijkheid van natuurlijke koeling bij bodemenergie-warmtepompen tijdens warme zomers.
• Mogelijkheid tot (actief) koelen bij lucht/water toestellen tijdens warme zomers.

NADELEN

• Hogere investering.
• Beperking in soorten afgiftesystemen.
• Benodigde kennis en vakmanschap voor een goede toepassing is helaas nog niet overal aanwezig (maar er wordt hard aangewerkt) .
• Meer technische ruimte nodig

Resumé:

Vooral voor een nieuwbouw woning is een warmtepomp interessant, sterker eigenlijk een verplichting! Een bestaande woning dient eerst verbeterd te worden met betrekking tot isolatie en afgiftesysteem, pas daarna denkt u aan een warmtepomp.

Aantal warmtepompen in Nederland groeit met de dag

In 2022 worden er bijna 100.000 warmtepompsystemen aangesloten (airco systemen worden hier niet meegeteld). Dat is een groei van 37% ten opzichte van 2021. Dit komt vooral omdat er meer (hybride) warmtepompinstallaties zijn gerealiseerd in de bestaande bouw aldus cijfers in het Warmtepomp Trendrapport 2023 wat opgesteld is n.a.v. een onderzoek van DNE Research en gepubliceerd is op 16 november 2022. 
 

Ook de bestaande bouw laat een groei zien. Genoemde cijfers laten zien dat ongeveer een derde (30.000) van de geïnstalleerde warmtepompen van dit jaar voor rekening komt van bestaande woonhuizen. De helft hiervan is all-electric, de helft hybride. Op dit moment worden er jaarlijks 431.000 cv-ketels vervangen. De warmtepomp heeft dan een aandeel van een kleine 7,5 procent in die vervangingsmarkt, een aandeel dat groeit. De warmtepompmarkt laat, na een kleine dip in 2021, weer betere groeicijfers zien. De stijging van de gasprijs in 2022 en de verhoogde ISDE-subsidie hebben de vraag fors doen toenemen.

Het aantal geïnstalleerde systemen overtreft de verwachtingen die de Vereniging Warmtepompen dit voorjaar uitsprak na het eerste kwartaal. Tegelijkertijd had de groei veel groter kunnen zijn: veel fabrikanten kampen na de lockdownperiode rondom Covid-19 structureel met een tekort aan onderdelen zoals chips. Hierdoor kan bijna alles met elektronica aan voord maar mondjesmaat worden geleverd. Daardoor ook is het aantal beschikbare warmtepompen voor de vrije markt aanzienlijk lager dan de vraag. De productie van warmtepompen gaat volgend jaar over de gehele breedte fors omhoog, niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland en Scandinavië. 

Er staan 1,3 miljoen warmtepompen (incl. airco toestellen) in Nederland.

In totaal stonden er eind 2021 1,3 miljoen warmtepompen in Nederland, aldus het CBS.  Dit aantal was goed voor 6 procent van het eindverbruik van hernieuwbare energie. Van alle 1,3 miljoen warmtepompen in Nederland staat 70 procent bij woningen. In de afgelopen twee jaar is het aantal warmtepompen bij woningen steeds met ongeveer 50 procent toegenomen. Bij de utiliteitsgebouwen, zoals kantoren, scholen, winkels en ziekenhuizen, is de groei (12 procent) juist wat afgevlakt. De meeste warmtepompen die bij woningen staan benutten buitenluchtwarmte en geven deze af aan een luchtverwarmingssysteem. Deze buitenlucht-lucht warmtepompen zijn ook bekend als omkeerbare airco’s en meegeteld in dit totaal. Deze apparaten worden meestal aangeschaft om te koelen, maar kunnen een ruimte ook verwarmen. In 2021 waren er 636 duizend van dit type warmtepompen bij woningen, 67 procent meer dan een jaar eerder. Airco’s die enkel bedoeld zijn voor koelen (zoals mobiele airco’s) vallen hier niet onder. In 2021 stonden er 206 duizend warmtepompen bij woningen die buitenluchtwarmte afgeven aan een verwarmingssysteem op basis van water. Dit is 29 procent meer dan in 2020. De overige 98 duizend warmtepompen bij woningen benutten energie uit de bodem, dit is 25 procent meer dan een jaar eerder. Deze twee typen warmtepompen worden meestal aangeschaft om een ruimte te verwarmen. Bij de utiliteit (vooral kantoorgebouwen) zijn voornamelijk buitenlucht-lucht warmtepompen te vinden. Deze namen in 2021 met 12 procent toe. De aantallen buitenlucht-water- en bodemenergie warmtepompen zijn bij utiliteitsgebouwen in 2021 ongeveer gelijk gebleven aan 2020.

Warmtepomp soorten en toepassing.

Het meest in het oog springend verschil tussen de verschillende warmtepompen is ‘de bron’  waar de energie, nodig voor verwarmen, wordt onttrokken. Dat is dan meteen ook de verdeling tussen de verschillende type die verderop deze pagina aan u worden voorgesteld. Maar het basisprincipe, de werking, van elke warmtepomp is steeds gelijk. 

In de praktijk komen we verschillende soorten koudemiddelen (F-gassen) tegen, nodig voor de werking van zo'n toestel. Wettelijk worden er steeds strengere eisen aan koudemiddel gesteld. Het ouderwetse ‘Freon’ heeft inmiddels plaats gemaakt voor nieuwe milieuvriendelijkere type koudemiddel. 410A en 407C zijn veel gebruikte F-gassen die langzaam maar zeker plaats maken voor bijvoorbeeld R32 en R290.  Meer info over F-gassen treft u hier: https://warmtepomp-tips.nl/relevant/koudemiddel/

• Hybride lucht-water warmtepompen kunnen meestal relatief eenvoudig, tegen beperkte kosten en zonder al te veel aanvullende maatregelen worden toegepast in bestaande eengezinswoningen.  Een openverdeler is hierbij de beste manier om te zorgen voor een koppeling tussen ketel en warmtepomp. De aanvoer- en retourleiding van de warmtepomp worden nabij de ketel gekoppeld aan de installatie. Een hybride warmtepomp is vaak (en bedoeld als) een tussenoplossing naar ‘aardgasvrij’  verwarmen. In dicht bebouwd stedelijk gebied behoeft de geluidsproductie van luchtwater warmtepompen aandacht.
• Volledig elektrische lucht-water warmtepompen zijn relatief betaalbare installaties om aardgasvrij te verwarmen, dus cv-ketels te vervangen.
• Volledige bodem-water warmtepompen zijn zeer efficiënte warmtepompen, maar vergen een grote investering en veel ruimte voor het maken van de bodembron.
• Ventilatie-warmtepompen kunnen worden toegepast in woningen waarin geventileerd wordt met een mechanisch ventilatiesysteem. Deze warmtepomp vervangt dan de mechanische ventilatiebox en haalt energie uit de ventilatielucht. Inmiddels zijn er ook enkele toestellen die in plaats van een WTW-ventilatiesysteem kunnen worden geplaatst.  Vanwege het kleine vermogen dat de ventilatie-luchtstroom als bron kan leveren, past een ventilatiewarmtepomp vooral in woningen met een beperkte  warmtevraag, omdat anders de aardgasbesparing (te) beperkt is. Deze zijn dus het best geschikt voor goed geïsoleerde kleine appartementen. 
• Warmtepompen met PhotoVoltaische Thermische panelen op het dak (PVT), passen bij (zeer)  goed (na)geïsoleerde gezinswoningen met voldoende dak oppervlak. De geruisloze werking past goed in dicht bebouwd gebied. Warmtepompen met PVT bieden de installateur voordelen, omdat de monoblock unit eenvoudig te plaatsen is zonder Stek-certificering voor werken met F-gassen.
•  Een monoblock-binnen kan een (hybride)oplossing zijn in gezinswoningen in stedelijk gebied,  waar geluid buiten een knelpunt is en het ruimtegebruik op zolder en de geluidsproductie  binnen geen sterk beperkende factoren zijn.
• Een hoge-temperatuur warmtepomp kan een oplossing zijn in woningen die niet verder kunnen worden verbeterd tot het niveau ‘geschikt voor lage-temperatuur’, maar waar wel  een individuele oplossing nodig is om aardgasvrij te kunnen verwarmen. De besparing (het rendement) is hierbij natuurlijk minder gunstig dan bij een lage temperatuur oplossing.
• Een lucht-lucht-warmtepomp (airco) is een energiezuinige bijverwarming, maar heeft ook  nadelen, zoals kans op tochtklachten. De airco-functie biedt comfort, maar tegen extra energiegebruik. Dat kan flink beperkt of voorkomen worden met o.a. zonwering en slim ventileren. Een lucht-lucht-warmtepomp kan (op een enkele uitzondering na) niet dienden voor warmwaterproductie. Dat kan worden gedaan met een warmtepompboiler. 
• Een (ventilatie) warmtepompboiler is een bij-product. Omdat er óók een verwarmingsapparaat nodig is, is het geen algemene aanrader. Je kunt de warmtepomp dan beter combineren.  Qua zuinigheid is het vergelijkbaar met de warm-waterfunctie van een volledige warmtepomp

Soorten en toepassing (klik op afbeelding voor slide show):
 

warmtepomp_lucht_water	warmtepomp_soort_bijzondere_verdamper	warmtepomp_soort_bodem_gesloten_horizontale_bron	warmtepomp_soort_bodem_gesloten_korven_bron
warmtepomp_soort_bodem_gesloten_verticale_bron	warmtepomp_soort_bodem_ijsbuffer_bron	warmtepomp_soort_bodem_ijszak_bron	warmtepomp_soort_bodem_open_bron
warmtepomp_soort_bron_energiedak_of_muur	warmtepomp_soort_bron_pvtpanelen	warmtepomp_soort_oppervlaktewater_geslotenbron	warmtepomp_soort_oppervlaktewater_openbron
warmtepomp_soort_ventilatielucht	warmtepomp_soort_warmtenet_bron	warmtepomp_soort_wko_bron

Water-water-warmtepomp

• Bij deze warmtepomp wordt water gebruikt in het afgifte systeem en aan de bronzijde.  Denk aan een toepassing met open bodem bron, of watergevulde gesloten bodem bron horizontaal of verticaal. 
• Voordeel: Beste jaar rendement, ‘gratis’ passieve koeling.
•  Nadeel: Mag alleen door een gecertificeerd bedrijf worden geplaatst en niet overal mag bodemenergie worden onttrokken. Daarnaast vergt een 'open bron' veel onderhoud. Voor één woning wordt dit dan meestal ook niet meer toegepast. Sterker: Er zijn mensen die later alsnog een gesloten bron hebben genomen. Jaren geleden, toen er nog minder tot geen eisen werden gesteld aan de bron waren er ook mensen die de 'waterput' gebruikte als bron voor een warmtepomp. Het opgepompte water werd gebruikt om energie aan te onttrekken en vervolgens in een sloot geloosd. Dat mag inmiddels niet meer.

Brine-water-warmtepomp

• Deze warmtepomp, wat precies hetzelfde toestel is als de water/water-warmtepomp, onttrekt energie uit bodem of omgeving middels een gesloten bron.  We spreken over ‘brine’ omdat door een gesloten systeem water met een antivries toevoeging (glycol) wordt rond gepompt. De gesloten bron kan een verticale boring zijn maar ook een horizontale bron. De slang ligt dan 1 tot 1,5 meter onder het maaiveld. Een horizontale bron neemt veel ruimte in beslag, deze is bij de meeste huizen niet aanwezig vandaar dat verticale boringen vaker voorkomen en bovendien vaak ook efficiënter zijn. 
•  Voordeel: afhankelijk van het type bron heeft u vaak 'gratis' koeling in de zomer.
• Nadeel: niet elke bron is even makkelijk te realiseren.
• In plaats van een gesloten bodembron kan dit type warmtepomp ook worden voorzien van een ander type bron. De warmtepomp blijft het zelfde toestel maar de bron die aangesloten is kan een andere zijn;  Een gesloten bron in oppervlakte water, PVT-panelen, energiedak of warmtewinmuur, ijsbuffer en een 'bufferzak' in de kruipruimte of kelder zijn enkele voorbeelden hiervan.

U ziet er zijn genoeg bronnen te bedenken om 'gratis' energie te onttrekken. In een varkensstal wordt bijvoorbeeld vaak energie onttrokken uit de mest en met 'luchtwassers' uit de ventilatielucht van de stal. Om deze vervolgens weer te gebruiken voor de warmtepomp die de 'biggenstal' van warmte voorziet.
 

In stadswijken kan ook gekozen worden voor een gezamenlijke bron, de warmtepomp in de woning is weer gelijk aan bovenstaand type maar nu wordt een 'stadsleiding' gebruikt als bron voor de warmtepomp. De stadsleiding kan bijvoorbeeld energie ontvangen van restwarmte van een industriegebied.

^{Lucht-water-warmtepomp}

•  Deze warmtepomp maakt gebruik van de buitenlucht, middels een ventilator wordt lucht over een platenwisselaar (verdamper) gezogen of geblazen, uit deze lucht wordt energie onttrokken in de verdamper.
• Voordeel: Geen certificering kosten, eenvoudiger te realiseren dan een bodem warmtepomp en geen boringen in de tuin.
• Nadelen: iets minder rendement dan een bodem-warmtepomp en geen (gratis) passieve koeling, de meeste kunnen wel actief koelen maar dat kost veel meer energie dan passief koelen. Buiten staat een apparaat met ventilator (net als een airco-unit)  welke geluid maakt.  In de winter, onder een buitentemperatuur van 6 ºC, vriest de verdamper regelmatig in en dan moet er worden ontdooit.

Lucht-lucht-warmtepomp

Deze warmtepomp haalt net als de lucht/water-warmtepomp energie uit de buitenlucht en geeft deze ook weer af als lucht.  Buiten blaast (bij verwarmen) de ventilator lucht over de verdamper en binnen is een ventilator die lucht over de condensor verplaatst. Het lijkt dus min of meer op een omgekeerde airco.

Voordeel: Snel te realiseren en heeft een eigen afgiftesysteem

Nadeel: Het comfort gevoel is veel minder dan bij vloerverwarming, het verplaatsen (waaien) van lucht voelt minder lekker aan.

Ventilatielucht-water-warmtepomp

• Deze warmtepomp haalt energie uit de afgezogen lucht van het gebouw, vaak dient deze om  tapwater te verwarmen. (Een ventilatielucht warmtepomp die alleen dient om tapwater te verwarmen noemen we ook wel ‘ warmtepomp-boiler’).
• Voordeel: er staat buiten geen apparaat wat geluid produceert.
• Nadeel: de hoeveelheid ventilatielucht is doorgaans te weinig om met een goed rendement uw woning te kunnen verwarmen zonder bijstook (elektrisch element voor bijverwarming). Dit type is met namen bedoeld voor kleine appartementen (tot circa 5 kW  benodigd opstel vermogen)

U ziet er is keuze genoeg aan bronsoorten voor de warmtepomp. Uw vak-installateur kan samen met u tot een keuze komen.

De beste keuze is een gesloten bodem bron, maar niet overal mag worden geboord, en vaak is dit ook de duurste in aanschaf. Gelukkig zijn er voldoende alternatieve bronnen te bedenken.

Duurzaamheid van een warmtepomp.

Soms vragen mensen zich weleens af of een warmtepomp nu echt duurzaam is? Immers, zo stellen ze, de elektriciteit die de warmtepomp gebruikt wordt soms ook gemaakt door aardgas (fossiele brandstof).

Laten we een woning als voorbeeld nemen welke 1200 m³ gas per jaar verbruikt met een cv-ketel;
Deze geeft aan de installatie 1200m³  x 8,8 kW (netto inhoud aardgas) energie af = 10.560 kWh.

Een warmtepomp haalt tegenwoordig makkelijk een SPF / SCOP (jaarrendement) van  4.
Dat betekend dat een warmtepomp, om hetzelfde te leveren als een cv-ketel, 10.560 kWh : 4 = 2640 kWh nodig heeft.
Het rendement van de stroomcentrale is, als deze op fossiele brandstof zou draaien (aardgas) 40%.
We laten hier dan opbrengst van windmolens en PV-panelen buiten beeld, ofwel we nemen het slechtste geval.

Het rendement van 40% betekend dus dat, om 2640 kWh elektra te maken, 6600 kWh nodig is in de centrale.
Dat geeft dus 6600 kWh  (:8,8) 750 m³  gas.

Conclusie:  Als we het gebruikte gas van de Elektriciteit opwekking meerekenen gebruiken we 750 m³ gas per jaar om deze woning te verwarmen, doen we dit met een HR-ketel dan is dit 1200 m³ gas per jaar. Dus deze ene woning bespaart met een warmtepomp al (1200 – 750) 450 m³ gas per jaar.

Dus ja!  Een warmtepomp draagt bij aan Duurzaamheid. En nog veel meer als we elektriciteit opwekken met windmolens of PV panelen.

Voorbeeld warmtepomp systeem kosten:

-Lucht/water-warmtepomp:  Investering indicatie € 9000,-  ISDE subsidie € 1800,- (bij renovatie)
-Bodem/water-warmtepomp:  Investering indicatie €18.000,-  ISDE subsidie € 1800,- (bij renovatie)

-Lagetemperatuur verwarming (LTV) afgiftesysteem: investering indicatie € 8000,-
-Balansventilatie met WTW: investering indicatie € 6000,-

Naar energieneutraal:

Zonnepanelen PV, investering indicatie € 8000,-
Zonneboiler voor tapwater: investering indicatie €2500,-, ISDE subsidie € 725,-

Schatting op basis van gemiddelde rijwoning, bron: RVO.

Hybride systeem

Een hybride systeem wordt gezien als een tussenstap.  Je maakt nog gebruik van je (bestaande) gasketel, maar voorziet de installatie ook van een warmtpomp. Het doel van de warmtepomp is om in zoveel mogelijk van de gevraagde energie te voorzien. Wat de warmtepomp niet kan, doet de ketel aditioneel. (De ketel wordt door de warmtepomp ingeschakeld als er teveel vraag is). 
Meer weten over hybride ? Kijk dan op deze pagina: https://warmtepomp-tips.nl/hybride/

TCO-  Warmtepomp, Total Costs of Ownership

Met  'Total Costs of Ownership', bedoelen we de totale kosten voor aanschaf, installatie, beheer en onderhoud,  gedurende, de levensduur (bijvoorbeeld 15 of 20 jaar) van het toestel.

Bij een nieuw te bouwen woning is de keuze voor een warmtepomp makkelijk gemaakt, de kosten worden dan in het totale plaatje meegenomen. Daarnaast kom je via een 'BENG' berekening, nodig voor de vergunning van de bouw, al snel uit bij een warmtepomp.  De aanschafkosten zijn nog de ‘lastige factor’ voor een warmtepomp, de energiekosten per jaar zijn voor een warmtepomp gunstiger dan voor een cv-ketel. Over een periode van 15 jaar heeft de lucht/water warmtepomp de beste ‘warmtepomp TCO’. Kijken we over een periode van 30 jaar dan wint bodemenergie het regelmatig van lucht/water. De geboorde gesloten bron gaat zeker 50 jaar mee, dus  bij warmtepomp vervanging (na bijvoorbeeld 15 jaar) kun je die gewoon weer gebruiken, wat dan de aanschafkosten weer aantrekkelijker maakt.   Omdat de toekomstige m³ aardgasprijs  en stroomprijs lastig voorspelbaar zijn, blijft in een vergelijking/berekening altijd een factor onzekerheid zitten.

Wil je toch een warmtepomp maar ontbreekt het je op dit moment aan financiële middelen? Dan zijn er tegenwoordig bedrijven die zowel de aanschaf als installatie voor je kunnen (of laten) verzorgen. Vaak hebben die, vanwege de kwantiteit, prima inkoop- en garantieafspraken bij warmtepompfabrikanten en installateurs. Je betaald aan hen dan 15 jaar (als voorbeeld) een x bedrag per maand all inclusief.  Dus inclusief ‘tot stand houding’ van de installatie met onderhoudskosten, materiaal vervangingskosten, storingsbezoeken etc. Soms gaan ze zelfs zo ver dat ze je een maximaal energieverbruik garanderen. Je zou dit kunnen zien als ontzorgen en op dat moment weet je ook precies jouw Total Costs (of ownership?).  Vaak komt de installatie na die 15 jaar vrij. En ben je, naar gelang het contract, op dat moment eigenaar (zonder of met een tevoren vastgestelde eindbetaling) van de installatie.