Is mijn woning geschikt voor een efficiënte toepassing van een warmtepomp ? 

Om deze vraag te beantwoorden volgen we een praktijkvoorbeeld.   (Laatst gewijzigd: april 2024, nieuw voorbeeld)

(Gebruik uw eigen woning en volg de stappen)

Voorbeeld: Hoekwoning uit 1966 met 1100 m³ gasverbruik per jaar.

De woning is 4 jaar geleden na-geïsoleerd, maar de exacte isolatie waarden zijn helaas niet bekend. De zolder is aan de onderkant voorzien van glaswol, er is isolatie in de spouw aangebracht en dubbelglas geplaatst. 

Het feit dat een woning verwarmd moet worden, komt doordat warmte altijd naar koude wil. 
De mate van isolatie bepaalt hoe makkelijk de warmte van binnen naar buiten kan ontsnappen. Bij een oude ongeïsoleerde woning verlies je al warmte als de woonkamer 20 °C is en de buitentemperatuur 19 °C.  Bij een nieuwe 'BENG' woning verlies je bijvoorbeeld pas warmte als het temperatuurverschil tussen buiten en binnen bijvoorbeeld 10 °C is. Dus 'hoe beter de schil' hoe minder energie er verloren gaat.

1. Doe in de winter de 50°C test :

• Stel de ketelthermostaat in (dat kan bij de meeste gasketels) op een gemiddelde temperatuur van 50 °C.
  Als de ketel nu draait met een delta T (verschil tussen aanvoer- en retourtemperatuur) van 20 °C (20k) dan zet je de aanvoertemperatuur op maximaal 60 °C voor verwarmen (60+40 : 2 is 50). Werkt je ketel met een delta T van 10k dan kies je voor een aanvoertemperatuur van 55 °C (55/45 geeft ook gemiddeld 50). 
• Zet de kamerthermostaat overdag op 20°C (of jouw wens temperatuur) en in de nacht op 18°C. Met andere woorden beperk de nachtverlaging tot maximaal 2°C.  Maar bij voorkeur pas je zelfs geen(!) nachtverlaging toe tijdens deze test.
• Voor een volledige juiste test en nog meer zekerheid, verwarm je tijdens de test het liefst alle ruimtes in de woning.

Doe deze test in de koudste periode van het jaar. Als tijdens de test je woning voldoende warm is gebleven kun je met goed resultaat omschakelen naar een warmtepomp. Je betaald daarna meteen minder energiekosten (de aanschaf is hier nog niet in meegewogen). 

2.  Een snelle 1e bepaling voor het benodigd warmtepompvermogen:

Veel Installateurs gebruiken vaak één van onderstaande 2 methodes voor een snelle 1e bepaling.

Het gasverbruik van de woning in ons voorbeeld is 1100 m³ per jaar (gebruik uw eigen gegevens).

• Gasverbruik per jaar gedeeld door 200 = op te stellen vermogen.
  Dat zou in ons voorbeeld dan worden: 1100 m³ gas : 200 = 5,5 kW op te stellen.
• Gasverbruik x 8,8 kWh is benodigde energie per jaar. Vervolgens deel je dit door 1650 vollasturen. 
  Dat zou in ons voorbeeld dan worden: 1100 x 8,8 = 9680 kWh en die delen we dan door 1650 = 5,86 kW op te stellen.

Je ziet dat deze 2 uitkomsten iets van elkaar verschillen. 

We gaan nu verdere stappen uitvoeren voor meer duidelijkheid, zekerheid en betere benadering.

3. Maak een schets of tabel van de woning en bepaal het totaal Gebruiks-Oppervlak (GO). 

Bij het GO gaat het om al het vloeroppervlak in de woning waarbij de inwendige hoogte hoger is dan 1,5 meter 
(Onder een schuindak hoef je dus niet heel de zolder mee te tellen). 

Het totaal GO van onderstaande hoekwoning is 117,6 m². 

4. Bepaal het gasverbruik van de woning (nog eens).

Stel dat 4 jaar geleden de woning is na-geisoleerd tijdens een renovatie, dan telt u het gasverbruik van de laatste 3 jaren bij elkaar op en deel dit dan door 3 voor het gemiddeld gasverbruik per jaar (na verbetering). 

In ons praktijk voorbeeld is dit zo gedaan en bedraagt het gasverbruik circa 1100 m³ per jaar.

Waarschuwing: 

Als we aan de hand van het gasverbruik iets gaan bepalen, wegen we het 'bewonersgedrag' mee.

• Als men in de winter ook nog een houtketel (of anders) stookte
• Als men niet de gehele woning heeft verwarmd
• Als men de ruimte-thermostaat slechts op 17°C had staan

Dan is de uitkomst op basis van het gasverbruik, in 1e instantie, dat men dit in de toekomst met de warmtepomp ook moet blijven doen.

Deze bewoners vertelde ons het volgende:

" Wij hebben overal radiatoren.  Al jaren verwarmen wij alleen de woonkamer, keuken en badkamer naar 20 °C. Tijdens de 50°C test hebben we dat ook zo gedaan. De rest van de woning wordt dan alsnog gemiddeld 12 °C warm bij ons." 

Dat komt omdat de warmte van de verwarmde ruimtes warmte overdraagt naar de andere vertrekken. Dit omdat warmte naar koude wil en eventuele ventilatie in de woning kan dit proces nog versnellen.   De bewoner vertelde verder geen extra verwarming te gebruiken door of met andere apparaten.

5. Bepaal het m³ gasverbruik voor SWW (warm tapwaterverbruik)

Het gasverbruik van 1100 m³ per jaar wordt ingezet voor koken, verwarmen en douche (combiketel). 
We laten koken buiten beschouwing, de circa 30 m³ gas hiervoor per jaar is niet zo interessant in deze. 
We stellen nu dat gasverbruik is:  Woning verwarmen + Sanitair warm water verwarmen (douche).

Installateurs gebruiken vaak een kengetal voor tapwater, namelijk 100 m³ gas per jaar per persoon. 
In onze woning wonen 2 personen, dit zou met die snelle methode dus 200 m³ gas per jaar voor warm tapwater zijn. 

MAAR, In deze woning is een slimme meter gemonteerd. Middels terugkijken op de website van de energieleverancier zien we dat zowel in juni als juli circa 12 m³ gas verbruikt is. In augustus was het nog minder maar toen waren ze met vakantie. In juni en juli was er geen verwarming aan. Het gasverbruik in die maanden was dus alleen voor tapwater.  We vermenigvuldigen die gevonden 12 m³ gas nu met 12 maanden. Dat maakt voor tapwater, in onze voorbeeld woning, 144 m³ gas per jaar. We komen dus in dit geval lager uit dan het snelle kengetal van 100 m³ per persoon, dit had ook hoger dan dit kengetal kunnen zijn.  Ieder heeft namelijk andere douche/bad behoeftes / kranen / gewoonte (bewonersgedrag).  

6. Benodigd gasverbruik voor verwarmen van de woning (zonder tapwater).

1100 m³ gas totaal, waarvan (net vastgesteld) 144 m³ gas voor SWW (sanitair warm water) geeft (1100-144) 956 m³ gas per jaar voor verwarmen in onze voorbeeld woning. 

7. Benodigd gasverbruik per m² woning oppervlak. 

Het totaal GO van de woning is (stap 3) 117,6 m² 
956 m³ gas gedeeld door 117,6 m² geeft 8,12 m³ gas per m² woning oppervlak per jaar. 

We kijken nu in onderstaande tabel van een hoekwoning (andere woningen treft je op de pagina kengetallen).

En zien 8,9 m³ gas per m² bij het 'fictief' bouwjaar 2000-2014 staan. Daar zitten we onder, maar boven de 2015-2020 woning.

Dit geeft een eerste indruk van de isolatieverbetering van 4 jaar geleden.  De woning uit 1966 geeft nu een vergelijkbare woning '2000-2014'.    Echter,  bovenstaande tabel gaat ervan uit dat heel de woning wordt verwarmd en dat was niet zo, hadden we eerder vernomen.  Omdat in de rest van de woning de temperatuur zo'n 12 °C is kan daar pas warmteverlies naar buiten optreden als het buiten kouder wordt dan die 12°C. Dat betekend dat er in totaal minder uren verwarming nodig zijn (alleen op dagen dat het kouder is dan die temperatuur).  We zien bij deze fictieve woning 2000-2014 nu 1650 vollasturen staan. 

Stel dat de bewoners in deze woning blijven in de toekomst alleen genoemde ruimtes blijven verwarmen dan kunnen we uitgaan van het gasverbruik voor verwarmen en deze delen door de nieuw gevonden vollasturen. 
956 m³ gas x 8,8 (netto energieinhoud van 1m³ gas voor verwarmen)  = 8148,8 kWh nodig, delen door gevonden 1650 uren geeft op te stellen voor verwarming (afgerond) 4,94 kW vermogen voor verwarming.

Tapwater verwarmen komt hier nu weer bij: 144 m³ gas x 8,8 kWh energie , geeft 1267,2 kWh nodig per jaar.
De bijtelling wordt dan: 1267,2 kWh : 365 dagen : 24 uur = 0,14 kW bij te tellen.  De boiler, die we straks nodig hebben, houden we hiermee warm en dekt de huidige tap behoefte.

Op te stellen warmtepomp vermogen als het 'stook en douche gedrag' van de bewoners gelijk blijft is dus 4,94 kW verwarmen + 0,14 kW tapwater geeft 5,08 kW volgens deze nauwkeurigere methode !

Echter!  Stel dat we  in de toekomst de woning verkopen en de nieuwe bewoners heel de woning willen verwarmen, en daarnaast ook nog met 4, in plaats van 2 personen zijn. Is het  dan niet veel beter om dit als uitgangspunt te nemen ?  Ja, toch!

8. Corrigeren van het gasverbruik (voor verwarmen heel de woning).

We meten nu de specifieke ruimtes die we verwarmen nog eens op en bepalen alleen  van deze ruimtes nu het oppervlak;

Woonkamer 35 m²  + keuken 12 m² + badkamer 4,4 m² =  totaal 51,4 m²  warmen we op naar 20 °C 
Het overige deel in de woning werd hier door gemiddeld 12°C.
Totaal woning is 117,6 m² -  het verwarmde deel 51,4 m²  =  66 m² oppervlak met de radiatoren dicht.  

We gaan een rekensom maken, en bepalen min of meer het fictief aantal m³ gas per jaar per kelvin (anders gezegd per °C)

Ruimtes waar we verwarmen naar 20 °C ;  51,4 m² x 20 °C  geeft 1028.

De overige ruimte werden hierdoor 12 °C;  66m² x 12°C geeft 792
Totaal geeft dit 1028 + 792 = 1790 als uitkomst.

We delen nu deze uitkomst 1790 door het totaal aantal m² en komen dan aan de gemiddelde temperatuur in de woning.
1790 : 117,6 m² = 15,22 °C.  Dat is de gemiddelde temperatuur in de woning. 

Voor die gemiddelde temperatuur van 15,22 °C in de woning is per jaar 956 m³ gas nodig.

Nu delen we die 956 m³ gas door de gemiddelde temperatuur van 15,22 °C.  Dit geeft 62,81 m³ gas per °C per jaar.

We willen nu een warmtepomp kiezen die heel de woning kan verwarmen, niet alleen de eerder genoemde ruimtes. 
Dus doen we nu 20°C x 62,81 m³ gas per jaar per °C  = 1256 m³ gas.

1256 m³ gas is, bij redelijke benadering, nodig om heel(!) de woning te verwarmen. 

En dat geeft, voor vergelijking in onze tabel, dan weer,  1256 m³ gas : 117,6 m² = 10,6 m³ gas per m² GO. 

En nu is onze voorbeeld hoekwoning met 10,6 m³ gas per m² GO een fictieve woning uit 1992-1999 geworden (10,7).
Wat veel realistischer is dan eerder gevonden!  De woning uit 1966 is na verbetering met zolder isolatie, dubbel glas en spouwmuur isolatie uitgekomen op een fictieve woning met isolatie niveau 1992-1999.  Zo'n woning geeft 1700 equivalente vollasturen per jaar in de tabel. 

De nieuw berekende 1256 m³ gas om heel de woning te verwarmen wijzigen we nu  naar kWh energie.
1256 m³ gas x (netto energie inhoud voor verwarmen met gas) 8,8 = 11052,8 kWh nodig.
Deze delen we nu door de nieuw gevonden vollasturen, en dat geeft nu 11052,8 : 1700 = 6.5 kW op te stellen vermogen voor het verwarmen van de gehele woning!

Nog een vergelijk met bovenstaande tabel:

De fictieve hoekwoning met isolatie niveau 1992-1999 geeft thans een kengetal van circa 55,4 watt per m² GO voor verwarmen (mechanische ventilatie) (laatste 2 kollomen).
117,6 m² x 55,4 Watt komt uit op 6515 Watt of wel 6,51 kW voor verwarmen (excl. tapwater). 

9. Bijtelling voor tapwater

(..Vervolg)  Daar moet uiteraard tapwater verwarmen nog bij worden opgeteld. Tenminste als je de warmtepomp straks ook wil gebruiken om tapwater te produceren.  In eerste instantie gingen we (bij punt 7) nog uit van het douche gedrag van de huidige 2 bewoners. Maar dat doen we nu anders, we gaan nu uit van 3 personen en woning met bad.

Dit geeft volgens bovenstaande tabel een boiler met een 'bruto'  inhoud van 188 liter en een bijtelling van 0,82 kW. 

6,5 kW + 0,82 kW geeft 7,32 kW voor 100 % dekking en het verwarmen van heel de woning. 

10.  Conclusie

Met rekenen en beredeneren kun je beter tot inzicht komen hoe goed de woning is geïsoleerd en welke benodigde energie daarbij hoort op basis van kengetallen en cijfers uit statistieken. 

De energierekening:   Stel dat 1 m³ aardgas € 1,30 kost en stroom per kWh € 0,30 (gebruik uw eigen tarief)

Uitgangspunt : De bewoners blijven de komende 20 jaar toch in deze woning wonen en kiezen niet voor het verwarmen van de gehele woning maar blijven hun gewoonten zo voort doen. De warmtepomp hoeft slechts die behoefte te dekken. 

De woning verbruikt nu 1100 m³ gas per jaar, dat geeft (x 1,20) € 1320,-
Met een warmtepomp die een SCOP (rendement) voor verwarmen heeft van 4,5 en voor tapwater 2,8:

• Verwarmen 956 m³ gas geeft (x 8,8) 8412,8 kWh nodig. 
  Met een SCOP van 4,5 is er dan 8412,8 : 4,5 = 1869,51 kWh stroomverbruik.
• Tapwater 144 m³ gas geeft (x8,8) 1267,2 kWh nodig.
  Met een SCOP van 2,8 geeft dit 1267,2 : 2,8 = 452,57 kWh stroomverbruik
• Totaal nodig uit het net (1869,51 + 452,57 ) 2322,08  kWh x € 0,30 = € 696,62 per jaar. 

Een besparing van (1320 - 696,62=)  € 623,38  per jaar aan energiekosten in deze kleine woning. 

In procenten 623,38/1320 = 0,47 = 47% besparing.

• Stel dat je heel de woning gaat verwarmen en meer douche water nodig hebt, dan wordt de besparing met een warmtepomp t.o.v. gasverbruik met een ketel groter natuurlijk.
• Stel dat de woning iets minder goed was na-geïsoleerd dan was de besparing op energie verbruik groter. Maar het verbruik meer.
• Als de energieprijzen wijzigen (gas wordt duurder t.o.v. stroom in de toekomst) dan wordt de besparing per jaar groter. 
• Als je de gasmeter laat verwijderen (geen vaste kosten meer voor de aansluiting) dan wordt de besparing per jaar groter.

11. Beta-factor. 

We gaan nog een stap verder met de voorbeeld woning....

De bewoners kiezen er dus voor om de komende 20 jaar in de woning te blijven wonen en gaan uit van alleen verwarmen en douchen zoals ze nu gewend zijn.  Bij punt 7 kwam daar uit dat 5,08 kW nodig is aan op te stellen vermogen.

Ze kiezen er echter voor (om financiële redenen) een toestel te kopen wat bij - 10°C nog 4 kW kan leveren. 
(bij -10 °C wordt het warmteverlies bepaalt, dan moet de woning nog warm kunnen worden).

Ze kiezen dus een 'te klein' vermogen.

Opgesteld vermogen : benodigd vermogen = Beta-factor. 

NOOT: April 2024 hebben we de 'Beta-factor' tabel uit ISSO 72 laten vervallen en hanteren we deze nieuwe tabel volgens de 'NTA 8800'. Doordat de gemiddelde buitentemperatuur de laatste jaren is gestegen, alsmede het feit dat er steeds minder 'echt koude' dagen zijn is de dekkingsgraad met een opgesteld 'vollastvermogen' groter geworden. 

4 kW opgesteld : 5,08 nodig geeft een beta-factor van 0,78

In bovenstaande tabel zien we bij een beta-factor van 0,7  een dekking van 98 %.
En bij een factor van 0,8 een dekking van 99%.   Daar zit dus 1% tussen.
Met beta-factor 0,78 dekken we dus (interpoleren) 98,78% van de jaarbehoefte.

Totaal benodigd is 9680 kWh,  dit bestond uit 8412,8 kWh voor verwarmen en 1267,2 kWh voor tapwater.

Van de benodigde 9680 kWh wordt 98,78% gedekt door de warmtepomp = (x 0,9878) 9561,90 kWh
(9680 - 9561,90 =) 118,1 kWh moet door bijverwarming worden gedaan. De ketel of een elektrisch element. 

Hoe pakt het dan uit in de energie rekening (uitgaande dat we de bijverwarming met een elektrisch element doen). 

• Tapwater 144 m³ gas geeft (x8,8) 1267,2 kWh nodig.
  Met een SCOP van 2,8 geeft dit 1267,2 : 2,8 = 452,57 kWh stroomverbruik
• Verwarmen met de compressor 9561,9 kWh : 
  Met een SCOP van 4,5 is er dan 9561,9 : 4,5 = 2124,86 kWh stroomverbruik.
• De overige 118,1 kWh doen we met een elektrisch element , cop 1

Totaal aan stroomverbruik nu: 452,57 + 2124,86 + 118,1 = 2695,53 kWh

In euro (gas hadden we al eerder gedaan / gebruik uw eigen tarief)

De woning verbruikt 1100 m³ gas per jaar, dat geeft (x € 1,20) € 1320,- 

Met deze, te kleine, warmtepomp: 2695,53 kWh x € 0,30 =  € 808,66 per jaar. 

Met 100% inzet en een warmtepomp van voldoende vermogen was de besparing per jaar € 696,62, - 

Met de kleinere warmtepomp nu (€ 1320 -  808,66 ) €  511,34 per jaar.  Dat scheelt dus ongeveer € 185,- per jaar!
In procenten 511,34/1320 = 0,38 = 38% besparing.

Stel nu dat de minder prijs voor aanschaf van de 4 kW machine t.o.v. een 6 kW warmtepomp € 1000,- bedraagt.
Dan zou je kunnen beredeneren dat € 1000,- : € 185,- =  5,4 jaar.  Dus stel dat je de grotere gekozen had, over 5,4 jaar had je die meer kosten al terug kunnen verdienen.  Maar een iets kleinere warmtepomp geeft wellicht weer wat minder start- en stops en dat is weer beter voor de machine.

Tot zover het voorbeeld wat je stap voor stap kunt volgen met je eigen situatie. 

Succes met uw keuze,   Warmtepomp-tips.nl